I - GENEL OLARAK

Covid – 19 salgını ulusal ve uluslararası alanda işçi-işveren ilişkilerini ve iş sözleşmelerini büyük ölçüte etkilemiştir. Zorlayıcı sebep olarak ortaya çıkan Covid-19 salgını, işçi ve işverenlerin mağduriyetine sebep olmaması açısından farklı tedbirlerin alınmasını gerekli kılmıştır. Bu kapsamda; iş sözleşmesi ve istihdamın devamlılığı esas alınarak işveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi yasaklanmıştır.

4857 Sayılı İş Kanunu Geçici 10. Maddesi ile getirilen düzenleme, kanun kapsamı itibariyle herhangi bir ayrım yapmamaktadır. Örneğin; İş Kanunu, Türk Borçlar Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu vb. kanunlar dahilindeki her türlü iş veya hizmet sözleşmesi bu kanun kapsamında değerlendirilmektedir.

Belirtmek gerekir ki; işveren tarafından yapılmayan, tamamen işçinin iradesine bağlı fesihler işten çıkarma yasağı kapsamında değerlendirilmemektedir. Ayrıca; Yasak kapsamı açısından işverenin kısa çalışma ödeneğinden faydalanıp faydalanılmadığı dikkate alınmaz.

Resmi Gazetede yer alan Cumhurbaşkanı Kararı’na göre; 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işverenin 3 (üç) aylık süre ile işçisini işten çıkarma yasağı, 17 Eylül 2020 tarihinden itibaren 2 (iki) ay daha uzatılmıştır.

4857 sayılı İş Kanunu’na 16 Nisan 2020 tarihinde eklenen geçici madde ile iş veya hizmet sözleşmeleri bakımından, SGK işten ayrılış kodlarına göre 29 kodlu “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile yapılacak fesihler” halleri hariç olmak üzere işten çıkış yasağı getirilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunun 25. maddesinin birinci fıkrasının 2. Bendinde yer alan ve yasağın istinasını oluşturan sebepler; ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri hallerdir. Bu haller ise,

1. İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
2. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
3. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
4. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
5. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
6. İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
7. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
8. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
9. İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması

Şeklinde belirtilmiştir. Ayrıca; iş sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin faaliyetinin sona ermesi, işin sona ermesi halleri de yasak kapsamı dahilinde değildir. Belirtilen sebeplerin somut olayda varlığı halinde iş sözleşmesinin feshinde herhangi bir engel bulunmamaktadır.

II - HANGİ DURUMLAR FESİH YASAĞI KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR?

A- İşten Çıkış (Fesih) Yasağı Kapsamına Giren SGK İşten Çıkış Nedenleri (Kodları)

(1) Nolu Kod - Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15),

(4) Nolu Kod - Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi (4857 sayılı Kanun Madde 17, 854 sayılı Kanun Madde 16, 5953 sayılı Kanun Madde 6/4. Fıkra),

(15) Nolu Kod - Toplu işçi çıkarma (4857 sayılı Kanun Madde 29),

(22) Nolu Kod - Diğer nedenler (Listede belirtilen fesih nedenleri dışında kalan nedenler),

(26) Nolu Kod - Disiplin kurulu kararı ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II)

(27) Nolu Kod - İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/III-IV),

(28) Nolu Kod - İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/I, 5953 sayılı Kanun Madde 12/I),

(31) Nolu Kod - Türk Borçlar Kanunu, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih,

(32) Nolu Kod - 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih,

(34) Nolu Kod - İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 6)

III - FESİH YASAĞINA AYKIRI DAVRANAN İŞVEREN HANGİ YAPTIRIMLAR İLE KARŞI KARŞIYA KALMAKTADIR?

Bu madde hükümlerine uymaksızın, iş sözleşmesini fesheden işveren ya da işveren vekiline, sözleşmesini fesheden her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarından idari para cezası uygulanmasına yönelik düzenleme getirilmiştir.

Belirtilen düzenleme ile yasağa aykırı davranan işverene idari yaptırım getirilmiş olup bu idari yaptırımın yanı sıra işverene yapmış olduğu haksız feshin tüm hukuki sonuçları uygulanacaktır.

Ayrıca; düzenlemeye aykırı şekilde iş sözleşmesini fesheden işverene ait iş yerinde, kısa çalışma uygulanmakta ise; belirtilen idari para cezasının yanı sıra işçilere ödenen kısa çalışma ödenekleri yasal faizi ile birlikte İş-Kur tarafından işverene ödettirilecektir.

IV - SONUÇ

Sonuç olarak; global düzeyde etkisini gösteren Covid – 19 salgını zorlayıcı sebep olarak ortaya çıkmış ve bu durum İş Hukuku alanında, çalışanların zarar görmemesi ve istihdamın devamlılığın sağlanması açısından farklı tedbirlerin alınmasını gerekli kılmıştır. İşverenin fesih hakkı da belirli tarihler kapsamında yasaklanmıştır. Tartışmaları süregelen fesih yasağı süreci halen devam etmekte olup konunun ne şekilde değerlendirileceği ve hangi hukuki yaptırımların uygulanacağı ilerleyen süreçlerde verilecek yargı içtihatları ile belirlenecektir.